Hyberbare zuurstoftherapie (HBOT)

Auteur: Eefje van t Hof
November 2023

Wat is HBOT

Hyperbare zuurstoftherapie (afgekort HBOT) is een behandeling waarbij een patiënt via een masker 100% zuurstof inademt. Dit gebeurt in een speciale kamer waar de druk hoger is dan de druk die we normaal om ons heen hebben. Hierdoor kan je bloed meer zuurstof opnemen dan normaal. De behandeling bestaat meestal uit vijf sessies van 1,5 uur per week gedurende acht weken (40 sessies in totaal). (www.nvvhg.nl)

Hoe werkt HBOT

Onderzoek heeft aangetoond dat HBOT verschillende aspecten van de hersenactiviteit kan verbeteren, zoals de doorbloeding, het metabolisme en de microstructuur van de hersenen. Daarnaast heeft het effect op verschillende cellulaire mechanismen en ontstekingsreacties. Kortom, HBOT kan de hersenen op verschillende manieren beschermen, wat kan leiden tot een verbeterde cognitieve functie. (1)

Tijdens de Coronapandemie is HBOT onderzocht als een mogelijke effectieve behandeling van acute COVID-19. Het bleek dat de meeste patiënten herstelden en dat het zuurstofgehalte in het bloed toenam. Er zijn echter nog geen grootschalige studies uitgevoerd om dit effect te bevestigen. (2)

Effectiviteit van HBOT bij Long COVID

In een goed opgezette, dubbelblinde, placebo-gecontroleerde Israëlische studie is het effect van 40 sessies HBOT onderzocht bij 73 Long-COVID-patiënten. Hierbij kregen 37 patiënten HBOT (inademen van 100% zuurstof onder verhoogde druk) en 36 patiënten een nep ofwel “placebo” behandeling (inademen van normale lucht met 21% zuurstof). De effecten werden gemeten 1 tot 3 weken na de laatste behandelsessie en vergeleken met de metingen voorafgaand aan behandeling. In de HBOT-groep zag men significante verbeteringen: ze konden zich bijvoorbeeld beter concentreren, beter nadenken, organiseren en slapen en ze hadden minder last van vermoeidheid en pijn. Deze veranderingen konden de onderzoekers verklaren omdat zij een verhoogde doorbloeding en microstructurele veranderingen zagen in de hersenengebieden die geassocieerd zijn met cognitie en emotie. (3)

Dezelfde onderzoeksgroep onderzocht bij deze 73 patiënten de effecten van HBOT op het netwerk van functionele en structurele verbindingen in de hersenen met geavanceerde beeldvormtechnieken en netwerkanalyse. HBOT verbeterde verstoringen in de wittestofbanen en de kwaliteit van het hersennetwerk. Deze effecten verklaren het waargenomen cognitief en emotioneel herstel bij LC-patiënten. (4)

Deze Israëlische onderzoeksgroep schreef een derde artikel over het effect van HBOT versus placebo op de hartfunctie van LC-patiënten. Hiervoor werd het echocardiogram van 60 patiënten geanalyseerd vóór aanvang van HBOT en 1 tot 3 weken na de laatste behandelsessie. De helft van de patiënten in zowel de HBOT als de placebogroep had voorafgaand aan de behandeling een licht verminderde linkerventrikel systolische functie. Bij deze subgroep van patiënten bevorderde HBOT het herstel van deze hartfunctie (5).

Er is ook een goed opgezette Zweedse studie gaande, die de effecten van HBOT op kwaliteit van leven en fysieke prestaties onderzoekt. De bevindingen tot nu toe suggereren dat HBOT mogelijk veelbelovend is als behandeling van Long COVID, maar het is belangrijk om te wachten op de eindresultaten voordat men definitieve conclusies kan trekken. (6).

Beperkingen van HBOT

·         Niet vergoed. Momenteel wordt de behandeling in Nederland niet vergoed vanuit de basisverzekering; de patiënt betaalt zelf de kosten. De behandeling is in Nederland alleen mogelijk voor Long-COVID-patiënten die minimaal 18 jaar zijn en klachten hebben in het cognitieve domein, zoals concentratie- of geheugenproblemen, vergeetachtigheid, verhoogde prikkelbaarheid, verminderde tolerantie voor prikkels, en problemen met plannen of organiseren.

·         Belastende behandeling. Er is maar een beperkt aantal hyperbare centra in Nederland (www.nvvhg.nl) en een behandeling bestaat doorgaans uit 40 sessies van 1,5 uur verdeeld over 8 weken. Dit betekent, inclusief mogelijk lange reistijd, een flinke investering in tijd en inspanning. Er zijn ook studies (7,8) die na een kortere behandeling van 10 en 15 sessies een positief effect zagen van HBOT bij LC-patiënten. In deze studies werd geen controlegroep opgenomen en alleen gekeken naar vóór versus na behandeling. Deze effecten van kortere HBOT-behandeling moeten dus nog bevestigd worden in gecontroleerde, gerandomiseerde studies.

·         Bijwerkingen zijn ook een factor om rekening mee te houden. Uit de lopende Zweedse studie blijkt dat dagelijkse sessies met hyperbare zuurstof onverwacht veel bijwerkingen kunnen geven, zoals hoest, pijn op de borst en ongemak. Deze bijwerkingen waren allemaal tijdelijk. Ernstige bijwerkingen kwamen echter niet voor. (6)

·         Hoelang duurt het effect. De duur van het waargenomen effect van HBOT bij Long COVID  is nog niet onderzocht. In sommige studies naar het effect van HBOT bij hersenbeschadiging houdt het effect maanden aan. Bij behandeling van progressieve neurodegeneratieve ziektes, zoals Alzheimer, is waarschijnlijk een onderhoudsbehandeling met HBOT nodig. (1)

Bronnen

1.      Gottfried I, Schottlender N, Ashery U. Hyperbaric Oxygen Treatment-From Mechanisms to Cognitive Improvement. Biomolecules. 2021;11(10):1520. Published 2021 Oct 15. doi:10.3390/biom11101520

2.      Oliaei S, SeyedAlinaghi S, Mehrtak M, et al. The effects of hyperbaric oxygen therapy (HBOT) on coronavirus disease-2019 (COVID-19): a systematic review. Eur J Med Res. 2021;26(1):96. Published 2021 Aug 19. doi:10.1186/s40001-021-00570-2

3.      Zilberman-Itskovich S, Catalogna M, Sasson E, et al. Hyperbaric oxygen therapy improves neurocognitive functions and symptoms of post-COVID condition: randomized controlled trial. Sci Rep. 2022;12(1):11252. Published 2022 Jul 12. doi:10.1038/s41598-022-15565-0

4.      Catalogna M, Sasson E, Hadanny A, Parag Y, Zilberman-Itskovich S, Efrati S. Effects of hyperbaric oxygen therapy on functional and structural connectivity in post-COVID-19 condition patients: A randomized, sham-controlled trial. Neuroimage Clin. 2022;36:103218. doi:10.1016/j.nicl.2022.103218

5.      Leitman M, Fuchs S, Tyomkin V, Hadanny A, Zilberman-Itskovich S, Efrati S. The effect of hyperbaric oxygen therapy on myocardial function in post-COVID-19 syndrome patients: a randomized controlled trial. Sci Rep. 2023;13(1):9473. Published 2023 Jun 10. doi:10.1038/s41598-023-36570-x

6.      Kjellberg A, Hassler A, Boström E, et al. Hyperbaric oxygen therapy for long COVID (HOT-LoCO), an interim safety report from a randomised controlled trial. BMC Infect Dis. 2023;23(1):33. Published 2023 Jan 20. doi:10.1186/s12879-023-08002-8 Robbins T, Gonevski M, Clark C, et al. Hyperbaric oxygen therapy for the treatment of long COVID: early evaluation of a highly promising intervention. Clin Med (Lond). 2021;21(6):e629-e632. doi:10.7861/clinmed.2021-0462

7.      Robbins T, Gonevski M, Clark C, et al. Hyperbaric oxygen therapy for the treatment of long COVID: early evaluation of a highly promising intervention. Clin Med (Lond). 2021;21(6):e629-e632. doi:10.7861/clinmed.2021-0462

8.      Kitala D, Łabuś W, Kozielski J, et al. Preliminary Research on the Effect of Hyperbaric Oxygen Therapy in Patients with Post-COVID-19 Syndrome. J Clin Med. 2022;12(1):308. Published 2022 Dec 30. doi:10.3390/jcm12010308